Portie Schaamte #9: ‘Mijn grootste schaamte heb ik uiteindelijk kunnen loslaten’

Schaamte: we voelen het allemaal, maar praten er zelden over. Te ongemakkelijk. Terwijl het juist zo kan opluchten en gesprekken verfrissen. Wedden? In deze interviewserie neem ik de proef op de som. Dit is het 9e verhaal in de reeks. Náást mijn eigen portie in JAN Magazine deze zomer!

Marnix Reijmerink zegt het vaak tegen de mensen die hij begeleidt: er is geen pilletje tegen verlammende schaamte. Wat volgens hem wél helpt is om je kwetsbaarheid te delen en zelfs volop in het licht te zetten. Hoe werkt dat precies? En hoe doet hij dat zelf eigenlijk?

Wanneer heb jij je voor het laatst geschaamd?
‘Er schiet me meteen een moment op een Franse camping te binnen, een paar jaar geleden. Na een urenlange warme rit, hadden we net onze tent opgezet en een maaltijd in elkaar gedraaid. Ik was moe, snakte naar rust. Maar toen we goed en wel aan het eten zaten, gooide een van onze zoons zijn drinken om. Tafel nat, borden nat, alles nat. Ik reageerde woest, sloeg met mijn vuist op tafel, was buiten mezelf. Mijn vrouw en kinderen verstrakten, iedereen hield zijn adem in, inclusief onze campingburen.

“Ik overzag de scène en werd overvallen door een diepe schaamte”

Hoezo had ik mezelf niet in de hand na zoiets kleins? Waarom hier, waarom nu? En vooral: hoe kon ik dit mijn zoon aandoen? Het liefst was ik weggerend.’

Was je verbaasd?
‘Deze spontane woede zit in mij, dat weet ik. Doorgaans ben ik een flexibel type, ik kan veel hebben. Totdat ik tegen een grens aanloop, dan kan het opeens basta zijn. Dat is een hardnekkige kant waar ik niet trots op ben. Natuurlijk heb ik meteen sorry gezegd. Mijn zoon en ik kunnen heftig op elkaar te reageren, maar we maken het ook altijd snel weer goed. We begrijpen elkaar niet altijd, maar we houden van elkaar. De schaamte die ik voel bij dit soort uitbarstingen heeft ook te maken met het stemmetje dat zegt: ja Marnix, als coach begeleid je wel anderen bij gedragsverandering, maar jou zelf lukt dat in dit geval niet.’

Ben je daar open over in je coaching en trainingen?
‘Ja, daar draai ik niet omheen. Net als iedereen ben ik ook maar een mens, allemaal hebben we onze schaamtegevoelens en kwetsbare momenten. Deze ontvlambaarheid hoort bij mij en is direct gekoppeld aan mijn angst om niet goed genoeg te zijn. Met dat gevoel leer ik steeds beter omgaan, maar dat vraagt wel om zelfzorg. Onder andere door hard te lopen, een vechtsport te doen en muziek te maken kanaliseer ik mijn negatieve energie. Een andere goede manier, weet ik inmiddels, is erover praten, bijvoorbeeld met mijn vrouw, vrienden en collega’s. En ja, ook met de mensen die ik begeleid. Maar die openheid was thuis niet vanzelfsprekend, hoor. Met mijn ouders, broer en zus konden we wel over uitdagingen of worstelingen praten, maar het was duidelijk een brug te ver om daarmee naar buiten te treden of het er met anderen over te hebben. Wat ik in ieder geval als boodschap oppikte, was: we lossen het zelf wel op. Ieder in zijn eentje of binnen het gezin.’

Waarom ben jij het later anders gaan doen?
‘Omdat het me in de weg gaat zitten als ik het verberg. Want dat is een belangrijk effect van schaamte: die uit zich fysiek, mentaal en emotioneel in zoveel verschillende vormen. Ik ben bijvoorbeeld geneigd om me op kwetsbare momenten terug te trekken of me kleiner te maken in het contact met anderen. Of ik overschreeuw mezelf juist of laat onverwachte woede zien. De grote diversiteit aan schaamte-uitingen zie ik ook voorbijkomen in de groepen die ik begeleid. Zo zijn er veel deelnemers die zich beter voordoen dan ze zijn. De grootste vriend van schaamte is ontkenning, vermijding en verdoving.

“Hard werken, veel sporten, vluchten in alcohol, roekeloze risico’s nemen: het zijn allemaal manieren om ongemak en zelftwijfel niet te hoeven voelen”

Iedereen heeft in zijn jeugd – bedoeld en onbedoeld – boodschappen meegekregen die hij is gaan geloven, zowel positieve als negatieve. Maar het zijn vaak de laatste – denk aan mantra’s als “ik ben niet goed genoeg”, “ik ben niets waard”, “ik kan dit niet” – die op latere leeftijd kunnen gaan knellen.’

Door de schaamte die die overtuigingen oproepen?
‘Ja, en die blokkeert. Bij teams die moeizaam samenwerken, bijvoorbeeld, is er vrijwel altijd schaamte in het spel. Schaamte die voorkomt dat de teamleden zichzelf zijn, elkaar dus écht kunnen vinden om samen vooruitgang te boeken. In teamsessies komt er altijd een moment dat persoonlijke pijnpunten opspelen. Worden die eindelijk benoemd, dan volgt er vaak een ontdekking: “oh, ik ben niet de enige die zich af en toe zwak voelt, twijfelt, mindere kanten heeft”. De luiken opengooien en het licht zetten op kwetsbaarheid vraagt om moed, maar is vaak een levensveranderende ervaring. Demonen krijgen minder vat op je, je voelt je lichter in lijf en hoofd. Het effect zie ik dagelijks: mensen gaan weer verbinding maken, zijn bereid om met elkaar rekening te houden, hun vertrouwen groeit. Zelfs ruzie maken is opeens niet erg meer, omdat teamleden zich realiseren: hier komen we samen wel uit. De psychologische veiligheid die nodig is voor verandering neemt toe als het licht mag schijnen op emoties.’

Dat zijn nogal wat doorbraken die je noemt. Heb jij die zelf weleens ervaren?
‘Ja, kort geleden nog. Dat betreft een schaamte die ik al sinds mijn achttiende met me meedraag en pas vorig jaar heb kunnen loslaten. Sindsdien ga ik echt lichter door het leven.’

Kun je uitleggen wat daaraan vooraf ging?
‘Op de middelbare school leefde ik voor mijn grote droom: marinier worden. Ik was zo gefascineerd door die wereld. Mijn bijbaantjes, de films die ik bekeek, de open dagen die ik bezocht: alles leidde naar die droom. Zo graag wilde ik de kameraadschap en het avontuur ervaren en bijdragen aan een veiligere wereld. Maar mijn ouders begrepen dat niet en konden me niet steunen. Ik kom uit een onderwijsnest, mijn vader is veertig jaar docent Nederlands geweest, thuis hadden we allemaal een liefde en talent voor talen. Maar het corps mariniers? Die richting kwam in ons straatje niet voor. Mijn ouders hebben me afgeraden om werk te maken van mijn defensie-ambitie en uiteindelijk heb ik niet doorgezet. Ik besloot Duits te gaan studeren. Die studie had ook mijn belangstelling, maar was niet mijn eerste keuze. Daar heb ik later zo’n spijt van gehad, dat heeft me jarenlang parten gespeeld.’

Hoe precies?
‘Eigenlijk heb ik mezelf toen in de steek gelaten. Ik dacht het goede te doen, maar dat deed ik natuurlijk niet voor mezelf. Ik voldeed aan de verwachtingen van anderen. Achteraf ben ik me gaan realiseren dat de sombere perioden tijdens mijn studietijd daar aan te wijten zijn. Periodeslang keerde ik in mezelf, sloot de wereld buiten.

“Eenzaamheid, geen werkelijke verbinding zoeken en vinden met je omgeving en met jezelf: dat is het effect van schaamte. Ik mijn geval gebeurde dat omdat ik wilde voldoen aan het beeld van anderen”

Dat is lang blijven knagen. In onze leiderschapstrajecten besteden we veel aandacht aan onze roeping. “Het leven roept je, durf je die roep te volgen?”, vragen we de mensen dan. En ja, dan wringt het bij mij zelf natuurlijk.’

Heb je het daar weleens met je ouders over gehad?
‘Ja. Om coach en trainer te worden ben ik natuurlijk ook volop met mijn eigen ontwikkeling en blokkades aan de slag gegaan. Mijn pijnpunt dat ik mijn droom niet heb gevolgd heb ik ook met mijn ouders besproken. Ik vertelde ze dat het me erg zou hebben geholpen als ze me toen hadden gesteund. Als ze nieuwsgierig waren geweest naar mijn drijfveren en me hadden aangemoedigd om mijn droom te onderzoeken. Want weet je, voor hetzelfde geld was ik niet eens door de eerste keuring gekomen. Dan had ik zelf mijn conclusie getrokken en was het niet zo’n last geweest. Ik heb veel gehad aan onze gesprekken, die gun ik iedereen met zijn ouders. Aan het verleden kun je natuurlijk niets meer veranderen, maar je leert elkaar wel beter begrijpen.’

Hoe heb je uiteindelijk korte metten kunnen maken met de schaamte om je verloren droom?
‘Vorig jaar was een kruispunt. Bij De School voor Transitie startten we met een podcastserie: TransitieTalks. Ik interviewde Sander Aarts, de best getrainde militair van de Nederlandse special forces. “Dit had ik zelf kunnen zijn”, dreunde het alsmaar in mijn hoofd, ik keek huizenhoog tegen hem op. Totdat hij vertelde over de switch die hij onlangs gemaakt heeft: hij gaf zijn rol als militair op, omdat het presteren onder de hoogst mogelijke fysieke en mentale druk niet meer paste bij wat hij wilde voor zijn gezin. Hij zei: “Ik was een man geworden met de tofste baan in de wereld, maar ook een man met een harnas”. Toen ik de podcast monteerde, heb ik dat stukje eindeloos herhaald. Ik realiseerde me: zo had ik niet willen worden, een man met een gesloten hart. Daarna deed ik mee aan een twaalf uur durende challenge van zijn organisatie, de Unbreakable Academy. Tijdens zo’n sessie dagen voormalig special forces deelnemers mentaal, fysiek en emotioneel maximaal uit. Ik houd van afzien en dat smaakte zeker naar meer.

“Maar ik voelde ook: dit is niet mijn wereld, ik heb het geromantiseerd. Echt, het voelde alsof ik wakker werd”

Hoe heeft dat inzicht je leven veranderd?
‘Daar en toen heb ik mijn droom kunnen loslaten. En daarmee mijn schaamte: de spijt en het ongemak over niet uitgezochte wegen waren weg.’

En intussen had je al werk gemaakt van een andere droom: samen met Jakob van Wielink ben je in 2017 De School voor Transitie gestart…
‘Ja, uiteindelijk durfde ik wél voor het avontuur te kiezen. Na tien jaar in het onderwijs brak ik mijn voorspoedige loopbaan als conrector af en startte mijn eigen coaching-praktijk, vijf jaar later gevolgd door De School voor Transitie samen met een partner die ik nauwelijks kende. Geen voorspelbare stappen, maar aan alles voelde ik: dit wil ik doen. En dit keer deed ik het ook.’

Hoe reageerden je ouders?
‘Ze vonden het spannend en begrepen niet hoe ik zoveel zekerheid kon opgeven. Maar dit keer ben ik schaamteloos mijn eigen weg gegaan, met hart en ziel aangemoedigd door mijn vrouw Ellen. Sindsdien zijn er alleen maar bemoedigende dingen gebeurd, het loopt zo goed met de School voor Transitie. Kijk waar ik nu ben: in organisatieland staan we bekend als expert in persoonlijke groei en leiderschap. Samen met mijn collega’s ervaar ik kameraadschap, ik beleef avonturen en maak de wereld mooier. Toeval of niet, dit zijn precies de ingrediënten waar mijn mariniersdroom over ging.’

© Tekst: Teus Lebbing, www.abrandnewstory.nl
© Fotografie: Niek Stam

Marnix Reijmerink (43)

Samen met: vrouw Ellen en zoons Guus en Doeke

Werkt als: leiderschapscoach, trainer, partner bij De School voor Transitie

26 & 27 SEPTEMBER: MASTERCLASS & CONGRES OVER SCHAAMTE

Ben je nieuwsgierig naar je eigen schaamte? En het effect ervan op je leven, keuzes en leiderschap? Wil je ontdekken wat het je oplevert als je schaamtegevoelens van jezelf en anderen (h)erkent?

Op 26 en 27 september organiseert De School voor Transitie een masterclass en congres ‘Voorbij de schaamte ligt de vrijheid’. Dr. Stephan Poulter is special guest en er zijn diverse inspirerende en unieke workshops, zoals: schaamte in teams, jongeren & schaamte, ouderschap & schaamte, liefde & schaamte en schaamte in de boardroom. Voor meer informatie en inschrijven: klik hier.

OPROEP: Maandelijks, en soms zelfs vaker, deel ik een nieuwe Portie Schaamte van een van de dappere geïnterviewden. Lezen en delen jullie mee? Ik ben heel benieuwd naar jullie reacties en ervaringen!

Klik op ‘Portie Schaamte’ voor alle interviews in de serie

Meer lezen over veerkracht en persoonlijke groei? Check m’n blogpagina