Portie schaamte #7: ‘Ik ben geen abnormaal jongetje meer’

Schaamte: we voelen het allemaal, maar praten er zelden over. Te ongemakkelijk. Terwijl het juist zo kan opluchten en gesprekken verfrissen. Wedden? In deze interviewserie neem ik de proef op de som. Dit is het 7e verhaal in de reeks.

JJ van Zon maakte zijn jongensdroom waar en danste jarenlang de sterren van de hemel op wereldwijde podia. Maar onderhuids knaagde er een schaamte, die uiteindelijk niet te temmen viel met een uitbundig leven vol party’s en drugs.

Ben jij een ervaren schamer?
‘Dat kan je wel zeggen, sinds mijn geboorte wijk ik al af van de norm. In het Brabantse dorp Raamsdonkveer was ik het eeuwige buitenbeentje. Ik had vrouwelijke trekjes en droomde van een danscarrière. “Zelfs in je wieg schommelde je al mee op muziek”, vertelde mijn oma later. Toen de Dolly Dots opkwamen, wilde ik Patty zijn. En daarna werd ik “het jongetje dat Madonna nadoet”, foutloos bootste ik haar choreografie na. Dat was gek natuurlijk, mijn ouders en oudere broer wisten zich geen raad met mij. En ik zelf eigenlijk ook niet.’

Hadden jullie het daar thuis over?
‘Ik kom uit een strengkatholieke en praktisch ingestelde schippersfamilie, mijn ouders zijn het nooit gewend om over gevoelens te praten, en wij met elkaar ook niet. Wat bovendien speelde: ik ben anderhalf jaar na de dood van mijn oudste broer geboren. Op zevenjarige leeftijd is hij verongelukt. Die tragedie beheerste ons gezin. Ik zag hoe mijn ouders en middelste broer zijn portret koesterden dat midden in de woonkamer stond. Maar ik wist niks van hem, heb hem nooit gekend. Zonder ik het uitsprak, ben ik mezelf als zijn vervanger gaan zien. Ondertussen waren mijn ouders doodsbenauwd.

“Altijd drukten ze me op het hart om voorzichtig te zijn. Dat versterkte mijn gevoel dat ik anders dan anders was”

Hoe wist je je te redden?
‘Dansen is altijd mijn lifeline geweest, daar toverde ik mijn veerkracht vandaan. Op mijn zestiende werd ik in een dorpssoos ontdekt door een manager die dansers zocht voor zijn Belgische clubs. Mega-eng natuurlijk en mijn ouders zagen een leven voor mij in de danswereld totaal niet zitten. Hoe kon je daar nou je brood mee verdienen? Maar mijn drive was niet te stoppen, dus ik ging ervoor. En typisch mijn vader: hij keurde mijn levensstijl niet goed, maar stond me wel vier nachten per week op te wachten in allemaal uithoeken. In die tijd heb ik mijn scene ontdekt: eindelijk ontmoette ik andere extravagante personen bij wie ik me thuis voelde. En dan was ik nog niet eens officieel uit de kast gekomen, moet je nagaan.’

Was je coming-out dan nog een verrassing?
‘Nu zou je zeggen dat niemand om mijn geaardheid heen kon, maar in de jaren ’70 en ’80 was dat anders. Homoseksualiteit was nog een taboe en ik had nauwelijks voorbeelden om me mee te associëren. Albert Mol en André van Duin deden mij in ieder geval niets. Daarom ging er in de clubs zo’n wereld voor me open, daar vond ik “mijn mensen” en op een gegeven moment was ik gewoon homo. Maar toen ik dat officieel bekendmaakte aan mijn ouders en broer, waren ze toch verbaasd. Ze hebben veel tijd nodig gehad om mijn voorkeur voor mannen te verenigen met hun strenge geloof. We zijn elkaar altijd trouw gebleven, maar hebben elkaar lang niet begrepen. Later realiseerde ik me dat ik het hen ook niet bepaald makkelijk heb gemaakt: met mijn uitdossingen daagde ik het hele dorp uit en ik zette de bloemetjes flink buiten. Het was één grote ontdekkingstocht voor me.’

De wereld lonkte?
‘Nou en of! Via via kon ik auditie doen op de fameuze dansopleiding van Lucia Marthas in Amsterdam. On the spot nam ze me aan, wat een doorbraak. Nooit zal ik vergeten hoe ik voor het eerst alleen door de stad liep:

“Niemand keek me na of maakte een opmerking. Ik was gewoon een persoon en geen abnormaal jongetje meer”

Schaamteloos dook je je nieuwe leven in?
‘Inclusief een nieuwe naam: mijn dansvrienden doopten me JJ, als variant op AJ van de Backstreet Boys. Ik wilde de aardbol veroveren en we vonden JJ internationaal een stuk beter klinken dan het Brabantse Johan. Ik ontdekte de IT, de Roxy en de Reguliersdwarsstraat, was overal de gangmaker en grapjas. Ondertussen knokte ik voor de dansacademie, want dat was echt hard werken en leren. En ik trad als danser al geregeld op in tv-programma’s als Wedden dat en de Soundmixshow. Na mijn opleiding zette ik het gas er op en trok de wereld in. Sommige maanden zat ik wel zestig keer in een vliegtuig op weg naar shows, van Mad’house, Ricky Martin en de Toppers tot Berget Lewis en de Vengaboys. Of ik danste mee in musicals zoals Fame en Saturday Night Fever. I was living the life en beleefde één grote high.’

Dat klinkt als je droomscenario…
‘Als ik danste was alles goed, dan kon ik alleen maar shinen. Maar de onzekerheid bleef, zelden was ik tevreden over mezelf. Drugs kwamen in mijn leven. Eerst spelenderwijs op feestjes, een XTC-pil of wat blowen. Op mijn 26^e ontdekte ik de coke, dat was het begin van het einde.

“Wat knaagde, was dat dansen me steeds minder gelukkig maakte”

Door de opkomst van internet werd het wereldje ondoorzichtig en onpersoonlijk. Mijn jongensdroom glipte me door de vingers en ik voelde me steeds beroerder: krijgen mijn ouders dan toch gelijk? Liever dan toegeven, vluchtte ik in de coke en slaappillen. Mijn schaamte was te groot. Niemand die dat merkte trouwens, want ik was een ster in toneelspelen. En ik bleef hard werken om mijn geld te verdienen, nu ook in de horeca en later als steward.’

Hoe heb je het tij kunnen keren?
‘Daar moest ik eerst de afgrond voor bereiken. Ik kreeg donkere fantasieën, dacht: “als ik hier naar beneden spring, heb ik rust”. De grootste schrik kwam toen ik droomde hoe mijn ouders me dood in bed vonden. Het beeld dat ze weer een zoon zouden verliezen, kon ik niet verdragen. Dat was in oktober 2011, diezelfde dag begon ik met bidden.’

Bidden?
‘Ik wilde weg uit de chaos, maar wist niet hoe. Ik bad voor een teken hoe ik dat in hemelsnaam moest doen.’

En, kwam het?
‘Gelukkig wel. Steeds vaker kreeg ik de impuls om te mediteren. Dan ging ik stil op een kussen zitten, wat met mijn onrustige hoofd in het begin de hel op aarde was. Maar ik zag het als een teken en bleef het doen. En na een aantal weken gebeurde er een wonder: ik raakte bewust van mijn gedachten, ik kreeg hoop. Die openbaring maakte een nieuwe passie bij mij los. Meditatie, yoga en spiritualiteit werden mijn nieuwe “gezonde” verslaving. Ik begon me erin te verdiepen, via boeken, films, trainingen.

“Het was geen rigoureuze wending en ik stopte niet resoluut met drugs en slaappillen, maar er kwamen wel steeds meer mooie dingen op mijn pad, alsof mijn leven weer ging flowen”

Je mindset veranderde?
‘Op een dag keek ik in de spiegel en deed mezelf een belofte: ik ga mezelf zijn en mezelf leuk vinden, inclusief al mijn onzekerheden. Daarvoor zou ik de schaamte voor mijn lichaam moeten overwinnen, want een strak danslijf had ik al lang niet meer. En ik zou mijn vrienden over mijn verslaving moeten vertellen. Ik begon bij mijn beste vriendin, zij reageerde verbaasd, maar vol steun, dat was een bevrijding. Sindsdien weet ik dat dat is wat er gebeurt als je over je schaamte vertelt: als iemand naar je luistert en je begrijpt, verpulveren die gevoelens. Toen ik dat merkte, ben ik veel meer over mezelf gaan delen.’

En je danscarrière?
‘Een tijdje beunde ik nog wat bij als een Vengaboy, maar het vlammetje ging niet meer aan. Het boterde gewoon niet meer tussen mijn oude en nieuwe leefstijl, het was tijd voor keuzes. Bovendien ontmoette ik Carl, we werden straalverliefd en ik kreeg de behoefte om me te settelen. Ook ging ik praten met een psycholoog, die me wees op de link tussen mijn hardnekkige gevoel van “er niet mogen zijn” en het ongeluk van mijn oudste broer. Hij drukte me op het hart dat ik geboren ben, een geboorterecht heb en er dus mag zijn. Er klikte iets in mijn hele lichaam en sindsdien ben ik alleen maar aan het ontwaken. Ik geef yogales, organiseer retreats en coach mensen in hun ontwikkeling.

“Zoals dansen me vroeger deed shinen, zo doen yoga en spiritualiteit dat nu”

Heeft je oude schaamte nog vat op je?
‘Mijn perfectionisme kan me nog geregeld overvallen: dan wil ik weer de Superman zijn, anders vind ik mezelf geen goede vervanger van mijn oudste broer en schaam ik me. Op die momenten raak ik weer even in de ban van de good old “JJ-kronkels”. Maar het grote verschil met vroeger is dat ik me daar nu bewust van ben. Ik wéét dat ik hard moet werken om mentaal in balans te blijven. Dat werk noem ik “me-time” en dat doe ik dagelijks. Ik wil niet meer terug naar mijn roerige verleden vol angst en schaamte. Nooit wil ik meer een acteur zijn, alleen nog maar mezelf. Dit is mijn nieuwe leven.’

© Tekst: Teus Lebbing, www.abrandnewstory.nl
© Fotografie: Wenda Koopmans 

JJ van Zon (47)

Samen met: vriend Carl & hondje Bobby

Werkt als: yoga- en meditatiecoach, schrijver, spreker. Danste onder andere bij Ricky Martin, de Toppers, Berget Lewis en Vengaboys.

MEER WETEN OVER JJ VAN ZON EN ZIJN WERK?

Dit is zijn website vol energie: https://metimeacademy.nl/
Je vindt er ook alles over zijn boek De kracht van me-time, spiritualiteit voor de eigenwijs

OPROEP: Maandelijks, en misschien zelfs vaker, deel ik een nieuwe Portie Schaamte van een van de dappere geïnterviewden. Lezen jullie mee? Ik ben heel benieuwd naar jullie reacties en ervaringen!

Klik op ‘Portie Schaamte’ voor alle interviews in de serie

Meer lezen over veerkracht en persoonlijke groei? Check m’n blogpagina