Portie Schaamte #3: ‘Ik koos voor de stilte en droeg de schaamte alleen’

Schaamte: we voelen het allemaal, maar praten er zelden over. Te ongemakkelijk. Terwijl het juist zo kan opluchten en gesprekken verfrissen. Wedden? In deze interviewserie neem ik de proef op de som. Dit is deel 3.

Als traumatherapeut weet Marijn Schrieken (49) alles van schaamte, zoveel cliënten ziet ze tobben met ‘oude schaduwen’. Bij zichzelf gaan er ook nog weleens alarmbellen af, vooral bij starende ogen, die haar in één ruk terughalen naar haar pestverleden. 

Wat is zo’n schaammoment dat je nooit vergeet?
‘Poeh, dan moet ik even graven. Wat me in ieder geval te binnen schiet, is de introductie van mijn opleiding tot traumatherapeut, jaren geleden. Je kent het wel: met z’n allen in zo’n kring, niemand die elkaar kent, en dan – want dat hoort bij zo’n opleiding – meteen de diepte in. Eén voor één steek je van wal, je ziet je beurt komen, zo kwetsbaar, iedereen staren.. het zweet brak me uit. Oef, ik voel het nu weer, verschrikkelijk!’

Dat ellendige zweten?
‘Ja, in groepen zijn is voor mij gewoon een ramp, dat in het diepe gegooid worden. Altijd denk ik weer: ik ben ouder en wijzer, ik kan ermee dealen. En toch..’

En toch?
‘.. kan ik er nog altijd door overvallen worden. Laatst was ik aan het zoomen met een netwerkgroep die me na aan het hart ligt, een comfortabele, prettige omgeving. We hadden het over een onderwerp dat me vakmatig nogal boeit, ik zei er iets over, best stellig, en werd overrompeld door een tegenreactie.

“Het viel stil, alle ogen waren op me gericht en zelfs met het scherm ertussen ging ik stuk als vanouds”

“Shit, zie je wel, ik ben slecht”, kan ik dan alleen maar denken. Dat is mijn vertaling van al die hoofden die me aankijken. Schaamte doet dat bij mij: mijn zenuwstelsel schiet in een acute schrikmodus, helder denken lukt niet meer. Dat is ook precies het verschil tussen je schamen en schuldig voelen: schaamte gaat over wie je bent, schuld over wat je hebt gedáán. Dat laatste kun je herstellen, maar schaamte niet, daarom voelt het zo naar. Ook al herken ik het en kan ik het inmiddels goed reguleren. ’

Waarom ga je stuk van die starende ogen, wat triggeren zij bij jou?
‘Ze halen me terug naar vroeger. Ik ben gepest als kind. Ik week af, was gevoelig, deed dingen anders dan mijn klasgenoten. Zo was ik veel met mode bezig, wisselde geregeld van uiterlijk en experimenteerde, terwijl makkelijk en voorspelbaar natuurlijk de norm was op school. Daarmee was ik een gemakkelijke prooi voor andere onzekere kinderen. Zoals een therapeut het later beschreef: “je was een vuilnisbak om rotzooi in te stoppen”, en zo voelde het precies. Ik kreeg zoveel getreiter en rotopmerkingen over me heen.’

Hoe reageerde je op het pesten?
‘Ik onderging het, bevroor. In plaats van van me af te bijten, slikte ik het en trok de conclusie: “Ik zal wel stom zijn”. Dat maakt eenzaam. Ik kom uit een fijn nest, maar sprak er met mijn ouders niet over, ook niet met vrienden en vriendinnen die ik wel degelijk had.

“Het is zo eng om het te delen, want stel je voor dat zij reageren ‘ja, logisch dat je gepest wordt’, wat dan? Ik zat niet op nog meer afwijzing te wachten”

Je voelt je zo klein, kunt het niet meer overzien. Dus ik koos voor stilte, ik droeg de schaamte alleen. Want ook dit is wat schaamte doet, het trekt je in een isolement, wat het nog lastiger maakt om erover te praten. Wat me gelukkig op de been hield, waren mijn uitlaatkleppen: ik was mega-creatief, maakte van alles dat anderen ook mooi vonden, daar kweekte ik een tikkeltje zelfvertrouwen mee.’

Meer dan dertig jaar later lijkt het leven je goed af te gaan: fijn gezin, mooie baan, vrienden. Heb je de schaamte kunnen doorbreken?
‘Ik geloof niet zo in doorbraken, zie het meer als een proces. En ik weet dat het nooit helemaal weg gaat, het is de kunst om ermee te dealen. Met horten en stoten ben ik gaan praten over het pesten, te beginnen met een lieve buurvrouw. Die zei al snel: “je kunt altijd bij me terecht en ik denk ook dat het goed is als je hier professionele hulp voor zoekt”. Dat is goed geweest, die therapeut heeft me in de loop der jaren geleerd om me geen slachtoffer te voelen en mijn grenzen beter aan te geven. Ook ben ik door alle pestervaringen veel aan zelfonderzoek gaan doen, wat me na een carrière in de mode deed besluiten om me om te scholen tot traumatherapeut. Dit vak past me helemaal.’

Hoe help jij mensen die worstelen met schaamte?
‘Bij de behandeling van trauma’s is lang niet altijd duidelijk of er überhaupt sprake is van schaamte, maar de ervaring leert dat het vaak samengaat. De gevoelens kunnen zo onaangenaam zijn, dan hebben cliënten een dikke vette muur voor het ongemak gezet, waar we pas stap voor stap achter komen. Schaamte is een cocktail van emotionele en fysieke ervaringen met als gemene deler dat je uit contact gaat, je deelt het niet. Terwijl: doe je dat wel, dan verpulvert schaamte.

“Praten helpt dus zeker, helemaal als de luisteraar inlevend reageert en je je daardoor minder eenzaam voelt. Maar wat doe je daarna, met alle inzichten?”

In mijn praktijk benut ik de kracht van Somatic Experience, een nieuwe, lichaamsgerichte techniek in Nederland die het belang van het zenuwstelsel benadrukt. Hoe beleef je oude pijn in het hier en nu? Wat is je reflex: loop je rood aan, duik je ineen, voel je kramp in je keel of hartstreek? Wat ik doe in therapie is dat samen met de cliënten ervaren, in een veilige omgeving, zonder oordeel. Ik laat mensen de schaamte recht aankijken en beleven, leer hen er nieuwsgierig naar te zijn in plaats van het weg te drukken. Wat er dan vaak gebeurt is een verademing om te zien. Het besef én het gevoel dat het om de oude schaduwen van jou als kind gaat, dat je jezelf niet tot in de eeuwigheid hoeft klein te houden, dat er ruimte is voor weidsere perspectieven: dat geeft mensen gewoon vleugels. Ik sta er elke keer weer versteld van.’

© Tekst: Teus Lebbing, www.abrandnewstory.nl
© Fotografie: Maarten Mooijman, www.nomovies.nl

OPROEP: Maandelijks, en misschien zelfs vaker, plaats ik een nieuwe Portie Schaamte van een van de dappere geïnterviewden. Lezen jullie mee? Ik ben heel benieuwd naar jullie reacties en ervaringen! En: durf je het aan om zelf geïnterviewd te worden? Geef me vooral een seintje!

BEN JE BENIEUWD? naar de wetenschap achter schaamte als ‘lelijke, maar nuttige emotie’ en de winst van het onthullen ervan? Hoogleraar en psycholoog Aukje Nauta publiceerde er deze maand een boek over: Nooit meer doen alsof. In dit interview in NRC (26/8) onderstreept ze Marijns ervaringen: ‘Wie zijn schaamte onderzoekt, maakt de weg vrij om zichzelf te verbeteren’.

Klik op ‘Portie Schaamte’ voor alle interviews in de serie

Meer lezen over veerkracht en persoonlijke groei? Check m’n blogpagina 

Marijn Schrieken (49)

Samen met: Berno en 2 puberdochters 

Werkt als: traumatherapeut